W latach 2016-2020 Katedra i Klinika Dermatologii, Chorób Przenoszonych Drogą Płciową i Immunologii Klinicznej zrealizowała zadanie w ramach w ramach strategicznego programu „Środowisko naturalne, rolnictwo i leśnictwo”, któremu patronuje NCBiR. W latach 2016 - 2020 realizowano projekt pt. „Rośliny uprawne oraz produkty naturalne jako źródła substancji biologicznie aktywnych przeznaczonych do produkcji preparatów kosmetycznych, farmaceutycznych i suplementów diety” (akronim PLANTARUM), na potrzeby którego utworzono Konsorcjum w składzie: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Fabryka Kosmetyków Pollena Ewa SA, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Politechnika Śląska, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu i Politechnika Wrocławska. Koordynatorem Projektu był prof. dr. hab. Bogusław Buszewski z Katedry Chemii Środowiska i Bioanalityki, Wydziału Chemii UMK w Toruniu.

Projekt dotyczył w głównej mierze strategicznych obszarów problemowych, takich jak: klasyfikacja wybranych surowców roślinnych, wskazanie składników mających istotne dla zdrowia człowieka właściwości prozdrowotne (cyklitole, polifenole, sapogeniny), określenie ich właściwości fizykochemicznych i aktywności biologicznej.

Łuszczyca jest ogólnoustrojową chorobą przewlekłą o podłożu zaburzeń immunologicznych. Występując w różnej postaci, dotyka do 3% populacji obu płci w każdym wieku. Mechanizm zapalenia w wykwitach łuszczycowych i profil cytokin prozapalnych jest podobny, jak w towarzyszących częściej niż w populacji zdrowej zaburzeniom metabolicznym i szybszym rozwojem miażdżycy u pacjentów z łuszczycą. Stąd pomysł na wykorzystanie cyklitoli w leczeniu tej choroby.

Cyklitole, należą do alkoholi cukrowych, są szeroko rozpowszechnione w tkankach ssaków, roślinach wyższych, grzybach i niektórych bakteriach, biorąc udział w procesach regulacji komórkowej, transdukcji sygnału i osmoregulacji, a także są składnikiem ściany komórkowej roślin, pozwalając na ich przeżycie w trudnych warunkach suszy, zimna i zasolenia. Stosowane ogólnie posiadają działanie insulinomimetyczne, poprawiające profil lipidowy (obniżanie poziomu trójglicerydów i cholesterolu całkowitego w surowicy). Ponadto mają właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne i przeciwnowotworowe.

Obserwujemy obecnie szybki rozwój nowych metod leczenia ogólnego w łuszczycy (leki biologiczne, małe molekuły), przeznaczonych dla pacjentów z umiarkowanym i ciężkim przebiegiem łuszczycy. Natomiast brak takiego postępu w tworzeniu leków miejscowych, co stanowi ważną opcję terapeutyczną dla pacjentów z niewielkim nasileniem choroby. W leczeniu miejscowym łuszczycy stosuje się przede wszystkim glikokortykosteroidy, wobec których pacjenci często przejawiają obawę związaną z efektami niepożądanymi (ścieńczenie skóry, rozwój rozstępów i teleangiektazji, zjawisko tachyfilaksji), a także pochodne witaminy D3, dithranol, dziegcie. Z powodu niesatysfakcjonującej skuteczności leczenia pacjenci stale poszukują nowych preparatów, często zwracając się ku medycynie alternatywnej.

Dlatego postanowiliśmy zbadać nową formę preparatu miejscowego, bazującą na surowcach naturalnych, o udowodnionych wcześniej wartościach leczniczych. Zrealizowano podwójne ślepe badanie kontrolowane placebo z wykorzystaniem 1% i 0,25% maści D-chiro-inozytol (DCI) u pacjentów z łagodną łuszczycą plackowatą, wykazując skuteczność kliniczną preparatu oraz za pomocą obiektywnych pomiarów nawodnienia, TEWL, elastyczności i grubości (DermaLAB COMBO).

Grupa badana składała się z 46 chorych na łuszczycę i 10 zdrowych ochotników. U każdego pacjenta do oceny wybrano trzy stabilne blaszki łuszczycowe. Różne próbki nakładano na każdą zmianę dwa razy dziennie: pojazd bez środka aktywnego; zawierający 1% DCI i 0,25% DCI. Każdy pacjent miał zaplanowane wizyty w 0, 3 i 6 tygodniu oraz wizytę kontrolną po 2 tygodniach. Zmiany oceniono za pomocą skali PSI, VAS oraz obiektywnych pomiarów nawodnienia, TEWL, elastyczności i grubości.

Zmiany łuszczycowe uległy poprawie we wszystkich badanych grupach. Najlepszą poprawę stanu skóry (wzrost nawodnienia, TEWL, elastyczności) z zastosowaniem środka o najwyższym stężeniu 1%.

Badanie wskazuje więc, że naturalny kosmetyk daje dużą szansę na poprawienie komfortu życia ogromnej rzeszy pacjentów chorych na łuszczycę poprzez wspomaganie leczenia zmian łuszczycowych, ale nie tylko. Aktywny i wymagający tryb życia oraz coraz szerzej obecne w kosmetykach i pożywieniu substancje chemiczne powodują nadmierne wysuszenie, rogowacenie a nawet łuszczenie się skóry u osób zdrowych w każdym wieku. Preparat ten może być pomocny także dla tej grupy społeczeństwa. Dlatego też zasięg stosowania produktu może sięgać nawet do 5% populacji. Poza niewątpliwymi korzyściami społecznymi, preparat może zwiększyć wykorzystywanie środowiska naturalnego i powszechnie występujących roślin leczniczych, a przez to zapewnić nowe możliwości w zakresie odkrywania leków o właściwościach przeciwutleniających, przeciwzapalnych i przeciwcukrzycowych.

Do tej pory nikt nie wykorzystywał tychże związków w leczeniu łuszczycy, ani miejscowym, ani ogólnym. Brak efektów toksycznych, szerokie występowanie w przyrodzie i dostępność cyklitoli, zachęca do ich szerszego stosowania w terapii zarówno ogólnej, jak i miejscowej. Wprowadzenie na rynek skutecznego preparatu wspomagającego leczenie łuszczycy w postaci maści będzie istotnym przełomem, ponieważ dotychczas stosowane metody konwencjonalne leczenia łuszczycy plackowatej są nadal mało skuteczne. Zdobyta wiedza w zakresie właściwości substancji roślinnych może przyczynić się w przyszłości do stworzenia leków, czy suplementów.

Badania projektu finansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju realizowanego w Klinice Dermatologii, Chorób Przenoszonych Drogą Płciową i Immunologii Klinicznej z udziałem pacjentów prowadzili:
Prof. dr hab. n. med. Waldemar Placek
Dr hab. n. med. Agnieszka Owczarczyk-Saczonek,  prof. UWM
Dr n. med. Ewa Wygonowska
Lek. Marta Kasprowicz-Furmańczyk

dr n. biol. Joanna Czerwińska

Data publikacji: 13.04.2021