Program profilaktyki raka szyjki macicy (cytologia)

Program jest przeznaczony dla Kobiet w wieku 25-64 lata (zgodnie z rocznikiem), które w ciągu ostatnich 3 lat nie wykonywały badania cytologicznego. Badanie można wykonać w każdym gabinecie ginekologicznym, który ma podpisaną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia.

Czynniki ryzyka

• infekcje wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV)
• wiek (zachorowalność zwiększa się wraz z wiekiem, szczyt zachorowań przypada pomiędzy 45 a 55 rokiem życia)
• wczesne rozpoczęcie życia seksualnego
• duża liczba partnerów seksualnych
• duża liczba porodów
• niski status społeczny i ekonomiczny
• palenie papierosów
• stwierdzona wcześniej zmiana patologiczna w badaniu cytologicznym
• partnerzy seksualnie niemonogamiczni, z infekcją HPV (ryzyko zachorowania wzrasta 20-krotnie)

Badania są bezpłatne i nie wymagają skierowania. Panie z określonej grupy wiekowej zgłaszają się do jednej z wybranych placówek.

I - II Etap podstawowy

Podczas wizyty u ginekologa lekarz lub położna pobierają materiał do badania, który zostanie wysłany do oceny mikroskopowej. W zależności od wyników, lekarz podejmie decyzję o dalszym działaniu.

Może to być:

• zalecenie ponownego zgłoszenia się na badanie po trzech latach, jeśli wynik jest prawidłowy i brak czynników ryzyka
• zalecenie wcześniejszego badania cytologicznego (po 12 miesiącach) w ramach programu w uzasadnionych przypadkach dotyczy to przede wszystkim kobiet obciążonych czynnikami ryzyka (zakażonych wirusem HIV, przyjmujących leki immunosupresyjne, zakażonych HPV - typem wysokiego ryzyka) - co 12 miesięcy
• skierowanie do odpowiedniej placówki realizującej świadczenia zdrowotne w ramach Etapu pogłębionej diagnostyki programu, jeżeli konieczna jest weryfikacja wstępnego rozpoznania

Jeżeli Twój wynik badania cytologicznego, wykonany w ramach Ogólnopolskiego Programu Profilaktyki Raka Szyjki Macicy, jest nieprawidłowy to możesz przystąpić do etapu pogłębionej diagnostyki.

III Etap pogłębionej diagnostyki

Jeżeli na podstawie badań zostaną wykryte nieprawidłowe zmiany, niezbędny jest etap pogłębionej diagnostyki, który obejmuje:

• badanie kolposkopowe
• w przypadku zaistnienia wskazań do weryfikacji obrazu kolposkopowego - pobranie celowanych wycinków do badania histopatologicznego (biopsja), a następnie:
• ocena histopatologiczna pobranego materiału

Po tych badaniach lekarz postanowi o dalszym leczeniu. Będzie się ono odbywało już poza programem, ale nadal u specjalistów, którzy mają kontrakt z NFZ.

Cel programu

Celem realizacji programu jest zmniejszenie wskaźnika umieralności kobiet na raka szyjki macicy do poziomu osiągniętego w przodujących w tym zakresie krajach Unii Europejskiej w szczególności poprzez wykrywanie stanów przedrakowych oraz podniesienie poziomu wiedzy kobiet na temat profilaktyki raka szyjki macicy i wprowadzenie na terenie całego kraju jednolitego modelu postępowania diagnostycznego.

Pilotażowy program fizjo-profilaktyki nawrotów bólu przewlekłego wśród pacjentów z dolegliwościami w obrębie kręgosłupa, objętych opieką Poradni Leczenia Bólu MSZ w Olsztynie

1. Opis problemu zdrowotnego i uzasadnienie wprowadzenia programu profilaktyki zdrowotnej.

          1. Opis problemu zdrowotnego

Bóle kręgosłupa to termin ogólny dotyczący odczuwania dolegliwości bólowych wzdłuż osi grzbietu, występujących na tle wielu czynników, również tych trudnych do sprecyzowania. Problem może wystepować jako objaw lub grupa objawów dotykających nie tylko sam kręgosłup, ale również inne części ciała i choć może pojawić się w każdym odcinku kręgosłupa, najczęściej zlokalizowany jest w odcinku lędźwiowo-krzyżowym.

Dane dostępne w literaturze wskazują, że niemal każda osoba dorosła doświadcza w życiu bólu kręgosłupa, co czyni to schorzenie jedną z najczęstszych przypadłości zdrowotnych dotykających człowieka i klasyfikuje jego powszechność wyżej niż wynosi współczynnik zachorowalności na chorobę niedokrwienną serca czy nadciśnienie tętnicze. Statystycznie ból w odcinku lędźwiowo-krzyżowym odczuwa 70% osób do 40 roku życia, a dolegliwości w odcinku szyjnym dotykają rocznie 50% ogółu populacji. W 10-15 % wszystkich przypadków dolegliwość ta staje się problemem przewlekłym, a liczba nawracających incydentów bólowych wzrasta wraz z wiekiem i osiąga maksimum w przedziale 55 - 64 lata.

Choć zespoły bólowe kręgosłupa nie zagrażają życiu w sposób bezpośredni, to ze względu na ich powszechność i negatywny wpływ na jakość życia, uważane są za istotny cywilizacyjnie problem współczesnej medycyny. Stanowią obciążenie społeczno-ekonomiczne, są jedną z najczęstszych przyczyn wizyt u lekarza POZ i wskazuje się je również jako jeden z głównych czynników absencji chorobowej w pracy. W wielu przypadkach prowadzają do niepełnosprawności i utraty zdolności do wykonywania czynności zawodowych.

Wśród uwarunkowań środowiskowych zwiększających prawdopodobieństwo przewlekłego bólu kręgosłupa wymienia się: choroby układu krążenia, cukrzycę, palenie papierosów, nadwagę, podeszły wiek, stres oraz słabą kondycję fizyczną. Jednocześnie uważa się, że największy wpływ na występowanie dolegliwości wywierają obciążenia biomechaniczne, które w sposób statyczny lub dynamiczny przeciążają aparat stawowo-więzadłowy kręgosłupa. Są to czynniki takie jak częste podnoszenie i dźwiganie ciężarów, pochylanie i skręcanie tułowia, długotrwałe pozostawanie w niewygodnych pozycjach (zwłaszcza siedzącej), narażenie ciała na wibracje (jazda samochodem) oraz zbyt mała aktywność fizyczna.

          2. Uzasadnienie wprowadzenia programu polityki zdrowotnej

Ból przewlekły to problem wieloczynnikowy i wieloobjawowy, wywierający ogromny wpływ na stan psychiczny, struktury i funkcje ciała oraz jakość jakość życia i codzienne funkcjonowanie [4,5].

Najnowsza, zaktualizowana w 2020 roku definicja bólu przewlekłego wskazuje na złożoną etiologię procesu że jest on efektem interakcji czynników o charakterze biologicznym, psychologicznym i społecznym

Znaczącą rolę w zahamowaniu błędnego koła przedłużającego proces chorobowy odgrywa: prowadzenie zdrowego i aktywnego trybu życia, przestrzeganie zasad profilaktyki oraz leczenie zachowawcze.

Dlatego w ramach prewencji nawrotów bólu przewlekłego Pracownia Fizjoterapii MSZ w Olsztynie prowadzi program profilaktyczny, którego celem jest zwiększenie świadomości i wiedzy na temat omawianego problemu, przeciwdziałanie zjawisku błędnego koła bólu i wdrożenie działań terapeutycznych poprawiających jakość życia pacjentów.

2. Cele programu polityki zdrowotnej
Cel ogólny:

• Przeciwdziałanie nawrotom bólu przewlekłego wśród pacjentów z dolegliwościami w obrębie kręgosłupa.

3. Cele szczegółowe:

• Zwiększenie świadomości i poziomu wiedzy na temat przyczyn, skutków i działań prewencyjnych w zakresie przewlekłego bólu kręgosłupa wśród osób objętych programem.
• Edukacja w zakresie ergonomii czynności dnia codziennego.
• Edukacja w zakresie higieny i ergonomii stanowiska pracy.
• Nauka technik autoterapii i autorelaksacji.
•  Wyuczenie technik prawidłowego mechanizmu oddechowego.
• Wsparcie w zakresie doboru optymalnych form aktywności fizycznej.
• Wsparcie w doborze optymalnych metod fizykalnych.
• Uświadomienie znaczenia treningu aerobowego w powrocie do zdrowia.

4. Charakterystyka grupy docelowej i kryteria kwalifikacji do programu
          1. Grupa docelowa

Osoby pełnoletnie, czynne zawodowo lub deklarujące gotowość do podjęcia zatrudnienia, z przewlekłymi bólami kręgosłupa
         2. Kryteria kwalifikacji (włączenia i wyłączenia) do udziału w programie:
Do programu zostaną włączeni pacjenci leczeni zachowawczo, objęci specjalistyczną opieką Poradni Leczenia Bólu działającej w strukturach Miejskiego Szpitala Zespolonego w Olsztynie

• Kryteria włączenia do programu:

          - Wiek powyżej 18 roku życia.

         - Aktywność zawodowa lub deklaracja gotowości do podjęcia pracy.

         - Przewlekłe dolegliwości bólowe kręgosłupa udokumentowane min. 3 miesięcznym okresem obserwacji.

         - Objęcie specjalistyczną opieką Poradni Leczenia Bólu MSZ w Olsztynie.

         - Kwalifikacja przez lekarza przyszpitalnej Poradni Leczenia Bólu potwierdzająca brak przeciwwskazań do udziału w programie.

• Kryteria wyłączenia z programu:

        - Stan po przebytym urazie kręgosłupa.

        - Stan po leczeniu operacyjnym kręgosłupa.

       - Czynna choroba nowotworowa.

5. Działania planowane w ramach programu

          1. Ocena stanu zdrowia

• Wywiad : przyczyna wizyty, objawy i ich kontekst czasowy, czynniki nasilające i zmniejszające dolegliwości, choroby współistniejące, przebieg dotychczasowego leczenia.
• Diagnostyka funkcjonalna: ocena bólu w skali Vas [0-10], ocena stanu funkcjonowania wg ICF, test czynnościowy lub test aktywności.
• Identyfikacja przeciwwskazań: czerwone i żółte flagi (w oparciu o wytyczne KRF)

- choroba nowotworowa w przeszłości,

- nagła utrata masy ciała bez uchwytnej (definiowanej) przyczyny,

- narastające osłabienie i/lub wycieńczenie organizmu bez uchwytnej przyczyny

- gorączka lub stan podgorączkowy

- gorączka lub stan podgorączkowy

• Ustalenie celu i przedstawienie planu działania

          2. Zwiększenie świadomości i poziomu wiedzy na temat przewlekłego bólu kręgosłupa

          3. Edukacja w zakresie ergonomii czynności codziennych oraz higieny i ergonomii pracy

          4. Indywidualny plan aktywności ruchowej, technik autoterapii i zabiegów fizykalnych

6. Sposób udzielania świadczeń w ramach programu

• Nabór i kwalifikacja uczestników przez lekarza przyszpitalnej Poradni Leczenia Bólu
• Ocena stanu zdrowia w oparciu o kartę wizyty fizjoterapeutycznej
• W przypadku identyfikacji czerwonych lub żółtych flag skierowanie pacjenta do właściwego w przedmiotowej sprawie lekarza specjalisty
• Przeprowadzenie zaplanowanego cyklu terapeutycznego w postaci wizyty fizjoterapeutycznej początkowej i końcowej, 5-zabiegowego cyklu zabiegów fizykalnych (TENS)

Opracowała: mgr fizjoterapii Agnieszka Domurad

Pilotażowy program profilaktyczny chorób układu oddechowego pacjentów hospitalizowanych w Klinice Kardiologii i Chorób Wewnętrznych.

1. Uzasadnienie

Choroby układu oddechowego, takie jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) i astma oskrzelowa, są istotnym problemem zdrowotnym. Wczesne wykrycie i leczenie tych chorób może znacząco poprawić jakość życia pacjentów, zmniejszyć częstość hospitalizacji oraz obniżyć ryzyko powikłań. Włączenie badań przesiewowych za pomocą pikflometrii, spirometrii oraz gazometrii do rutynowej praktyki klinicznej pozwoli na wczesną diagnozę i skuteczniejsze leczenie pacjentów z chorobami układu oddechowego.

2. Cel główny

Poprawa wykrywalności chorób obturacyjnych układu oddechowego wśród pacjentów podwyższonego ryzyka, hospitalizaowanych w Klinice Kardiologii i Chorób Wewnętrznych, poprzez zastosowanie testów przesiewowych.

3. Cele poboczne

     1. Edukacja pacjentów:

• Zwiększenie świadomości na temat chorób układu oddechowego, ich przyczyn, objawów i metod zapobiegania.

• Edukacja w pacjentów w zakresie prawidłowego wykonania badania pikflometrem w warunkach ambulatoryjnych

     2. Regularne monitorowanie funkcji oddechowej:

• Wykonywanie badań przesiewowych za pomocą pikflometru u wszystkich zakwalifikowanych do programu pacjentów.

• Wczesne wykrywanie zaburzeń funkcji oddechowej i podejmowanie odpowiednich działań terapeutycznych.

      3. Indywidualne plany terapeutyczne:

• Opracowanie indywidualnych planów leczenia dla pacjentów z wykrytymi zaburzeniami oddechowymi.

• Integracja leczenia farmakologicznego, rehabilitacji oddechowej i modyfikacji stylu życia.

• Skierowanie wybranych pacjentów (wg wskazań medycznych) do dalszej diagnostyki i leczenia w ramach poradni pulmonologicznej

4. Docelowa grupa pacjentów objęta programem:

• Pacjenci hospitalizowani w Klinice Kardiologii i Chorób Wewnętrznych:

  • Wyrażający zgodę na udział w badaniu z poziomem sprawności pozwalającym na wykonanie badań przesiewowych

  • Bez ostrej choroby układu oddechowego

  • Bez rozpoznanej wcześniej choroby obturacyjnej

  • Będący w grupie ryzyka:

    • Osoby palące lub z wcześniejszym wywiadem nałogu nikotynowego: Palenie tytoniu jest głównym czynnikiem ryzyka chorób obturacyjnych.

    • Osoby z objawami przewlekłego kaszlu, duszności lub świszczącego oddechu: Objawy te mogą wskazywać na obecność chorób układu oddechowego, takich jak POChP czy astma.

    • Pacjenci z historią chorób układu oddechowego w rodzinie: Wywiad rodzinny może wskazywać na zwiększone ryzyko wystąpienia tych chorób.

    • Osoby pracujące w środowiskach z dużym narażeniem na pyły, dymy i chemikalia: Ekspozycja zawodowa zwiększa ryzyko chorób układu oddechowego.

    • Pacjenci z chorobami współistniejącymi, takimi jak cukrzyca, otyłość: Choroby te mogą zwiększać ryzyko problemów z układem oddechowym.

5. Zasady realizacji

     1. Rejestracja pacjentów i wstępna ocena stanu zdrowia:

• Rejestracja w programie pilotażowym dotyczyć będzie wszystkich hospitalizowanych pacjentów spełniających kryteria włączenia do badania przez okres 3 miesięcy od uruchomienia programu.

• Pacjenci zostaną zidentyfikowani na podstawie kryteriów ryzyka.

• Wstępna ocena obejmie wywiad zdrowotny, ocenę stylu życia oraz badanie przesiewowe – spirometria i pikflometria.

• W pacjentów z nieprawidłowymi wynikami badań przesiewowych dodatkowy zostanie wykonane badanie gazometryczne.

     2. Edukacja indywidualna:

• Edukacja w zakresie korzyści z rezygnacji z palenia tytoniu i technik poprawy oddychania.

• Nadzór nad prawidłową obsługi pikflometru przez pacjentów.

     3. Regularne badania przesiewowe:

• Pacjenci ze zidentyfikowaną chorobą obturacyjną zostaną przeszkoleni w zakresie zasad monitorowania przebiegu choroby w warunkach domowych i skierowani na badanie kontrolne układu oddechowego w ramach poradni pulmonologicznej w ciągu 3 miesięcy.

     4. Wsparcie farmakologiczne i behawioralne:

• Opracowanie spersonalizowanych planów terapii układu oddechowego obejmujących farmakterapię, ćwiczenia układu oddechowego:

           1. Zastosowanie odpowiednich leków wziewnych (np. bronchodilatatorów, kortykosteroidów) zgodnie z wytycznymi.

           2. Programy terapeutyczne i farmakologiczne wspierające rezygnację z palenia tytoniu.

      5. Ocena skuteczności programu:

• Ocena skuteczności programu poprzez analizę wyników badań funkcji oddechowej, analizę odsetka nowych rozpoznań chorób obturacyjnych.

• Ankiety satysfakcji pacjentów i analiza ich opinii na temat programu.

6. Podsumowanie

Program profilaktyki chorób układu oddechowego w Klinice Kardiologii i Chorób Wewnętrznych ma na celu poprawę zdrowia pacjentów poprzez badanie funkcji oddechowej, edukację, indywidualne doradztwo, wsparcie farmakologiczne i behawioralne. Wykorzystanie spirometrii pikflometrii oraz gazometrii jako badań przesiewowych umożliwi wczesne wykrywanie zaburzeń oddechowych i skuteczne ich leczenie. Ocena skuteczności działań profilaktycznych pozwoli na bieżąco dostosowywać program do potrzeb pacjentów, zwiększając jego efektywność.

Pilotażowy program profilaktyczny hiperlipidemii realizowany w Poradni Kardiologicznej MSZ w Olsztynie

1. Uzasadnienie

Hiperlipidemia, czyli podwyższony poziom lipidów we krwi, jest jednym z głównych czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, takich jak miażdżyca, zawał serca i udar mózgu. Wzrost częstości występowania hiperlipidemii w populacji związany jest z niezdrowym stylem życia, w tym niewłaściwą dietą, brakiem aktywności fizycznej i nadmiernym spożyciem alkoholu. Wczesna identyfikacja, zapobieganie i leczenie hiperlipidemii mogą znacząco zmniejszyć ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych.

2. Cel główny

Identyfikacja występowania hiperlipidemii w populacji pracowników MSZ oraz zmniejszenie ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych poprzez wdrożenie kompleksowego programu profilaktycznego.

3. Cele poboczne:

• Edukacja pacjentów:

- Podniesienie świadomości na temat przyczyn, skutków oraz sposobów zapobiegania hiperlipidemii.

- Promocja zdrowego stylu życia, w tym zdrowej diety i regularnej aktywności fizycznej.

• Monitorowanie i ocena stanu zdrowia

- Badanie lipidogramu i ciśnienia tętniczego.

- Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u pacjentów.

• Indywidualne doradztwo dietetyczne i żywieniowe

- Edukacja w zakresie planów dietetycznych dla pacjentów z hiperlipidemią.

- Konsultacje z dietetykiem dla wybranych przez lekarza pacjentów w celu monitorowania postępów i wprowadzania ewentualnych korekt.

• Wprowadzenie i monitorowanie terapii farmakologicznej

- Zastosowanie leków obniżających poziom lipidów zgodnie z wytycznymi medycznymi u zakwalifikowanych przez kardiologa pacjentów.

- Regularne monitorowanie skuteczności terapii oraz ewentualnych działań niepożądanych u wybranych przez lekarza pacjentów.

4. Zasady realizacji:

• Rejestracja pacjentów i wstępna ocena stanu zdrowia

- Program pilotażowy obejmuje wszystkich pracowników MSZ (do 50 osób), czas trwania programu przewidziany jest na 3 miesiące.

- Osoby, które chcą wziąć udział w programie muszą zarejestrować się na badanie laboratoryjne i wizytę telefonicznie pod numerem telefonu 895326297

- Wstępna ocena obejmie badanie lipidogramu, kontrolę ciśnienia tętniczego i wywiad zdrowotny oraz ocenę stylu życia.

• Indywidualne plany dietetyczne i programy ćwiczeń

- Opracowanie spersonalizowanych planów dietetycznych i programów ćwiczeń fizycznych dostosowanych do potrzeb pacjenta.

- Monitorowanie postępów pacjenta przez dietetyka i fizjoterapeutę u wybranych pacjentów.

• Regularne badania kontrolne

- Pacjenci będą poddani badaniom kontrolnym, w tym zostanie wykonany kontrolny lipidogram, po 2-3 miesiącach.

- Analiza wyników i ewentualna korekta planu leczenia w ramach poradni kardiologicznej.

5. Ocena skuteczności programu

- Ocena skuteczności programu poprzez analizę zmiany parametrów lipidowych oraz zmiany ryzyka występowania powikłań sercowo-naczyniowych.

- Ankieta satysfakcji pacjentów i analiza ich opinii na temat programu.

6. Podsumowanie

Pilotażowy program profilaktyki hiperlipidemii w poradni kardiologicznej ma na celu redukcję ryzyka chorób sercowo-naczyniowych poprzez kompleksowe podejście obejmujące edukację, monitorowanie stanu zdrowia, doradztwo dietetyczne, terapię farmakologiczną oraz wsparcie psychologiczne. Realizacja programu opiera się na indywidualnym podejściu do pacjenta i ocenie skuteczności działań profilaktycznych.

Pilotażowy program profilaktyki pt. "Zapobieganie i łagodzenie problemów związanych z brakiem apetytu u osób starszych".

Odżywianie to jeden z podstawowych i najistotniejszych czynników wpływających na nasze zdrowie, odporność na choroby oraz jakość i długość życia. Dzięki regularnemu spożywaniu właściwie skomponowanych posiłków, zawierających wszystkie niezbędne składniki odżywcze  i regulujące komórki, narządy i układy funkcjonują prawidłowo. 
Starzenie się organizmu jest zjawiskiem nieodwracalnym, ale jego przebieg może być modyfikowany przez wiele czynników, takich jak: odżywianie, styl życia czy stres. Istnieje zależność pomiędzy sposobem żywienia a długością oraz jakością życia. W populacji osób starszych najczęściej występującymi schorzeniami są choroby układu krążenia, stawów, kręgosłupa oraz wątroby. Innymi dolegliwościami, które równie często występują u osób starszych, są: zaparcia, wzdęcia, inne problemy żołądkowo-jelitowe oraz zaburzenia metaboliczne.  
Z zachodzącymi procesami starzenia związane jest upośledzenie odczuwania pragnienia, głodu i sytości. Dlatego w  Miejskim Szpitalu Zespolonym w Oddziale Wewnętrznym i w Klinice Kardiologii i Chorób Wewnętrznych realizowany jest projekt profilaktyki zdrowotnej, którego celem jest zapobieganie i łagodzenie problemów związanych z brakiem apetytu u osób starszych.

Program realizowany jest w Miejskim Szpitalu Zespolonym w Olsztynie poprzez:
1. Wczesne wykrywanie problemów związanych z brakiem apetytu – już w trakcie przyjęcia do szpitala oceniany jest sposób odżywienia pacjenta oraz przeprowadzana jest całościowa ocena geriatryczna.
2. Zwiększenie świadomości starszych osób oraz ich opiekunów na temat znaczenia odpowiedniego odżywiania.  Przekazywanie wiedzy na temat czynników wpływających na apetyt i sposoby radzenia sobie z ich negatywnym wpływem.
3. Opracowanie spersonalizowanych planów żywieniowych dla pacjentów wymagających wsparcia dietetycznego -  dostosowanych do indywidualnych potrzeb i preferencji smakowych  - uwzględnienie w planach łatwostrawnych i apetycznych potraw oraz zapewnienie różnorodności w diecie.
4. Zapewnienie wsparcia psychologicznego w przypadku depresji lub innych problemów emocjonalnych wpływających na apetyt
5. Promowanie aktywności fizycznej, która może stymulować apetyt i poprawiać samopoczucie.

Program realizuje zespół interdyscyplinarny, który obejmuje: 
- lekarzy, 
- dietetyków,  
- pielęgniarki,
- psychologów, 
- opiekunów medycznych. 

Program profilaktyki zdrowotnej dotyczący braku apetytu u osób starszych jest kompleksowy i interdyscyplinarny, uwzględniający indywidualne potrzeby pacjentów oraz regularnie monitorowany i modyfikowany w oparciu o wyniki oceny skuteczności. Główne cele to poprawa apetytu, stanu odżywienia i jakości życia seniorów poprzez edukację, interwencje żywieniowe oraz wsparcie psychologiczne i społeczne.

Dodatkowo w Miejskim Szpitalu Zespolonym w Olsztynie odbywają się:
- szkolenia personelu z zasad żywienia osób starszych i konsekwencji zdrowotnych braku apetytu
- przeprowadzane są ankiety wśród pacjentów – testy geriatryczne 
- konsultacje dietetyczne i psychologiczne.  

Opracowała mgr inż. Anna Szymska - Dietetyk  Miejskiego Szpitala Zespolonego w Olsztynie

Program profilaktyki poporodowych zaburzeń statyki narządu rodnego u pacjentek Kliniki Ginekologii, Ginekologii Onkologicznej i Położnictwa MSZ w Olsztynie

1. Opis problemu zdrowotnego i uzasadnienie wprowadzenia programu polityki zdrowotnej.

Schorzenia dna miednicy lub osłabienie struktur dna miednicy mogą mieć różne objawy i często wpływają na spadek jakości życia pacjentek. Konsekwencjami pojawienia się dysfunkcji w obrębie dna miednicy mogą być inkontynencja oraz zaburzenia statyki narządu rodnego. Wówczas pojawić się mogą m.in. zaburzenia funkcjonowania pęcherza, jelit, zaburzenia seksualne oraz dolegliwości bólowe. Przeważnie na powstawanie wyżej wymienionego obniżenia wpływa wiele czynników, które mogą potęgować nawzajem swoje działanie. Można do nich zaliczyć przebyte ciąże jak również porody drogą pochwową. Warto zaznaczyć, że istotnymi czynnikami w porodach drogą pochwową są wielkość dziecka, czas trwania II okresu porodu oraz zastosowanie kleszczy położniczych bądź próżnociągu. Badania pokazały ponadto, że już sama ciąża może prowadzić do obniżenia narządów i nietrzymania moczu. Do czynników wywołujących niepożądany stan zdrowia należy także zaliczyć chroniczny kaszel, palenie papierosów, procesy starzenia, jak również czynniki genetyczne, powodujące defekty tkanki łącznej.

Obniżenie pęcherza moczowego, macicy, pochwy i odbytnicy, które powinny być podtrzymywane na swoim miejscu przez opasującą funkcję dna miednicy i struktury więzadłowe, występuje u kobiet, które rodziły, z częstością do 50%, z czego jedynie 10-20% opisuje dolegliwości. Takie dane sugerują, że dysfunkcje dna miednicy w XXI w. są wciąż tematem tabu. Można wnioskować, że świadomość kobiet odnośnie występowania i leczenia schorzeń dna miednicy jest na niezadowalającym poziomie. W trakcie życia kobiety ryzyko konieczności kwalifikacji do korekcyjnej procedury chirurgicznej ze względu na nietrzymanie moczu lub zaburzenia statyki, obliczono na 11,1%, co ma poważne konsekwencje ekonomiczne. Warto zaznaczyć, że w świetle dostępnej literatury, wyróżnia się także obniżenia narządów bezobjawowe. Szczególnie istotne jest wówczas wdrożenie zaleceń ochrony dna miednicy przed przeciążeniami w codziennym funkcjonowaniu. Takie postępowanie pozwala uniknąć pogorszenia stanu zdrowia i jest określane jako terapia zachowawcza. Dzięki temu pacjentki mogą w przyszłości uniknąć inwazyjnych metod leczenia, jakimi są zabiegi operacyjne. Z tego względu warto edukować pacjentki odnośnie funkcjonowania dna miednicy na każdym etapie życia, ze szczególnym uwzględnieniem okresu poporodowego, w którym często zaczynają pojawiać się pierwsze objawy dysfunkcji dna miednicy. Rolą wdrożonego w Klinice Ginekologii, Ginekologii Onkologicznej i Położnictwa Miejskiego Szpitala Zespolonego w Olsztynie programu wczesnej profilaktyki zaburzeń statyki narządu rodnego jest przede wszystkim budowanie świadomości wśród kobiet, wskazanie objawów, które powinny zaniepokoić oraz wdrożenie fizjoterapii uroginekologicznej, która może znacznie poprawić komfort funkcjonowania organizmu i zapewnić bezpieczeństwo w trakcie regeneracji ciała po okresie ciąży i porodu.

2. Cel ogólny: Zapobieganie pojawienia się dysfunkcji dna miednicy po okresie ciąży i porodu.

3. Cele szczegółowe:

• Edukacja pacjentek w zakresie wykonywania czynności dnia codziennego po porodzie pod kątem bezpieczeństwa tłoczni brzusznej i dna miednicy.
• Nauka odpowiednich wzorców ruchowych przy opiece nad dzieckiem (ze szczególnym uwzględnieniem pozycji do karmienia, odkładania i brania na ręce dziecka, noszenia dziecka).
• Budowanie świadomości wśród pacjentek odnośnie symptomów, które nie powinny być uważane za fizjologię po okresie porodu,
• Wsparcie w zakresie bezpiecznego powrotu do aktywności fizycznej po porodzie.

4. Grupa docelowa: Położnice z Kliniki Ginekologii, Ginekologii Onkologicznej i Położnictwa w Miejskim Szpitalu Zespolonym w Olsztynie.

5. Składowe programu:

        1. Ocena stanu zdrowia

•  Wywiad zdrowotny:

przeprowadzenie szczegółowego wywiadu zdrowotnego, obejmującego: wiek? przebieg ciąży? Rodność? Czas trwania ciąży i porodu (z podziałem na okresy)? Masa urodzeniowa noworodka? Droga porodu (instrumentalny, naturalny, operacyjny)? Pozycja porodowa? Interwencje położnicze? Epizjotomia? Stopień śródporodowego uszkodznia krocza (z uwzględnieniem uszkodzenia zwieraczy)? Krocze nietknięte? Obecność szwów? Utrata krwi?

         2.Badanie fizykalne:

• Oglądanie ciała położnicy w pozycji leżącej

- skóra na nogach: żylaki? ( poszerzone naczynia?),

- kształt brzucha: ocena kresy białej.

• Oglądanie ciała w pozycji stojącej

- ocena postawy ciała,

- krótki test stania na jednej nodze z utrzymaniem równowagi: ból obręczy miedniczej?

- tonus mięśni brzucha: kształt brzucha, rozstęp mięśnia prostego brzucha, odczuwanie dna miednicy: brak, niezauważalne lub neutralne? Uczucie nadmiernego rozluźnienia? ból wynikający z rany?

- w razie konieczności ocena funkcjonowania mięśni dna miednicy w czasie rzeczywistym metodą PFS.

        3. Edukacja:

• obok specjalnych ćwiczeń, szczególne znaczenie mają znaczenie mają wskazówki dotyczące odciążenia rozciągniętego ( lub czasami odnerwionego) dna miednicy podczas codziennego funkcjonowania. Pacjentki otrzymują informacje, w jaki sposób kichać, kasłać, wypróżniać się. Pacjentki otrzymują także informacje na temat technik oszczędzających rozluźnione struktury mięśniowe dna miednicy w warunkach statycznych i dynamicznych ( schylanie się, podnoszenie, zmiana pozycji ze stojącej na leżącą i odwrotnie);
• pacjentki otrzymują zestaw ćwiczeń na okres połogu. W ramach konsultacji szpitalnej omawiane są ćwiczenia przeciwobrzękowe, przeciwzakrzepowe. Celem terapii jest profilaktyka zakrzepicy przez wczesną mobilizację, pobudzanie pompy mięśniowej. Zakrzepica u położnic może wystąpić w wyniku rozszerzenia naczyń i spowolnienia przepływu krwi oraz fizjologicznego stanu nadkrzepliwości. Ćwiczenia wykonywane są w łóżku. Polegają na naprzemiennych ruchach kończyn dolnych i kończyn górnych. Ćwiczenia obejmują ruchy stawów palców stóp, stawów skokowych, stawów kolanowych oraz ruchy rąk i ramion;
• pacjentki otrzymują zalecenia do jak najwcześniejszego wdrożenia leżenia na brzuchu z poduszką pod powłokami brzusznymi. Jest to ważne działanie pod względem profilaktyki i równocześnie stymuluje obkurczanie się macicy. Leżenie należy rozpocząć w okresie wczesnego połogu. Zaletami są: lepsza kurczliwość macicy, a tym samym profilaktyka obniżenia narządów rodnych, odchody połogowe odpływają do przodu, a nie w tył, na szwy, profilaktyka zaparć dzięki naciskowi wywieranemu przez poduszkę i oddech torem brzusznym, odciążenie struktur więzadłowych przejścia lędźwiowo-miednicznego, w obszarze stawów krzyżowo-biodrowych i stawów międzykręgowych odcinka lędźwiowego kręgosłupa, ponadto jest to często długo wyczekiwana pozycja odpoczynku;
• pacjentki są objęte profilaktyką pulmonologiczną- pobudzanie oddychania w różnych pozycjach wyjściowych;
• pacjentki w materiałach opracowanych przez szpital otrzymują instruktaż automasażu blizny- jako profilaktyka zrostów, zachowania ruchomości między tkankami.

        4. Opieka nad dzieckiem:

• pacjentkom są pokazywane wzorce ruchowe, jak nosić, odkładać dziecko, zarówno z perspektywy profilaktyki dolegliwości bólowych kręgosłupa u matki, jak i z perspektywy bezpieczeństwa dziecka. Pokazywane są pozycje prawidłowe i nieprawidłowe, by przybliżyć pacjentkom możliwości ustawienia tułowia, zaangażowania kończyn dolnych do zmian pozycji, by zminimalizować wykonywanie podstawowych transferów z dużym obciążeniem kręgosłupa i tłoczni brzusznej. W trakcie konsultacji odbywa się także instruktaż sposobu karmienia. Po porodach siłami, drogami natury zaleca się karmienie przez pierwsze dwa tygodnie w pozycji leżenia bokiem (okolica krocza wówczas nie jest narażona na przeciążenia). Po cesarskim cięciu zaleca się karmienie w pozycji leżenia bokiem (nie występuje wówczas długotrwała pozycja zgięciowa, jak przy karmieniu na siedząco, w związku z czym rana goi się w neutralnym ustawieniu). W przypadku karmienia w pozycji siedzącej, pacjentki uzyskują informację odnośnie możliwości odciążania kręgosłupa.

Wiedza pacjentek kluczem w profilaktyce:

- pacjentki są informowane, że w przypadku pojawienia się objawów jak m.in.: nietrzymanie moczu, gazów, stolca, ciągnięcie, ból pochodzący od blizn, uwypuklenia się ,,stożka” z powłok brzusznych, uczucie ciała obcego w pochwie, bolesne badanie ginekologiczne, bolesne współżycie, powinny konsultować się z fizjoterapeutą uroginekologicznym.

Aktywność fizyczna po porodzie:

- pacjentki są informowane o ramach czasowych, w jakich może zostać podjęty powrót do poszczególnych dyscyplin sportowych. Oprócz instruktażu ćwiczeń na czas połogu, zachęca się pacjentki do spacerów. Po okresie połogu zalecane są ćwiczenia rozciągające- np. yoga, wzmacniające- np. pilates, by pobudzić działanie mięśni odpowiedzialnych za stabilizację tułowia. Powrót do bardziej dynamicznych aktywności, np. skoki, biegi, dźwiganie jest zalecany za około 3-6 miesięcy.

Realizacja programu: fizjoterapeutka uroginekologiczna w Klinice Ginekologii, Ginekologii Onkologicznej i Położnictwa (mgr Hanna Zielińska)

• Ocena początkowa: ocena stanu zdrowia każdej położnicy przebywającej w Klinice Ginekologii, Ginekologii Onkologicznej i Położnictwa wg schematu podanego w punkcie ,,ocena stanu zdrowia” , w przypadku wyrażenia ustnej chęci i zgody pacjentki.
• Planowanie interwencji: omówienie zaleceń oraz wręczenie opracowanych i zaakceptowanych przez szpital instrukcji dotyczących profilaktyki dnia codziennego po porodzie wraz z instruktażem ćwiczeń na okres połogu
• Zachęcenie do profilaktycznej wizyty u fizjoterapeutki uroginekologicznej za około 6-8 tygodni.

Podsumowanie: zalecenie, aby rozpocząć gimnastykę połogową dopiero po szóstym tygodniu po porodzie, nie ma nic wspólnego z podstawami fizjologicznymi czy medycznymi. Funkcjonalne wsparcie procesu obkurczania macicy i zachowanie chroniące dno miednicy podczas codziennego funkcjonowania jest zwłaszcza w pierwszych tygodniach po porodzie konieczną profilaktyką obniżenia narządów i problemów
z nietrzymaniem moczu. Położnica jest tylko wtedy zagrożona, jeśli ćwiczy niefizjologicznie, tzn. przeciążając się. W świetle profilaktyki należy rozumieć rolę fizjoterapeuty w pracy z pacjentką w okresie połogu.

Opracowali:  mgr fizjoterapii Hanna Zielińska, Koordynator Kliniki lek. med. Krzysztof Jabłoński – specjalista  z zakresu położnictwa i ginekologii, specjalista z zakresu ginekologii onkologicznej.

Przeczytaj artykuł:  W trosce o zdrowie kobiet - rozmowa z fizjoterapeutką uroginekologiczną

Program profilaktyki zdrowotnej – refluks żołądkowo – przełykowy

Choroba refluksowa przełyku czyli inaczej refluks żołądkowo-przełykowy to schorzenie, w którym dochodzi do cofania się treści pokarmu znajdującego się w żołądku do światła przełyku. Schorzenie to ma charakter przewlekły, przebiegający z okresami remisji, jak i nawrotów.

Patogeneza choroby refluksowej przełyku jest bardzo złożona i przeważnie wiąże się z występowaniem wielu czynników, spośród których wymienić należy przed wszystkim:

• dysfunkcję dolnego zwieracza przełyku (ang. lower esophageal sphincter, LES),
• wzrost przemijających spontanicznych relaksacji dolnego zwieracza przełyku (ang. temporary lower escophageal sphincter relaxations, TLESRs),
• przepuklinę rozworu przełykowego,
• upośledzenie motoryki przełyku,
• niewłaściwą dietę bogatą w tłuste pokarmy oraz produkty nasilające wydzielanie kwasu solnego w żołądku,
• nadwagę i/lub otyłość,
• palenie tytoniu,
• nieprawidłową higienę dnia codziennego.

Do typowych objawów refluksu należą:

• zgaga,
• puste odbijania
• uczucie cofania się treści żołądkowej do przełyku.

Często dolegliwości określane są także jako pieczenie za mostkiem, nadkwasota, kwaśne odbijania, czy ból górnej części brzucha.

Dolegliwości nasilają się w ułożeniu na wznak, zwłaszcza po obfitym lub tłustym posiłku, przy pochylaniu się i podczas parcia.

Objawami niepokojącymi (tzw. objawy alarmowe), wymagającymi zgłoszenia się do lekarza i przeprowadzenia szybkiej i dokładnej diagnostyki są:

• zaburzenia połykania,
• ból przy połykaniu (zob. Dysfagia),
• niezamierzone zmniejszenie masy ciała,
• ból brzucha w nocy (budzący ze snu),
• utrzymujące się wymioty lub krwawienie z przełyku.

W naszym Szpitalu funkcjonuje program profilaktyki zdrowotnej, którego celem jest zapobieganie, wczesne wykrywanie oraz leczenie refluksu żołądkowo – przełykowego.

Program realizowany jest w Miejskim Szpitalu Zespolonym w Olsztynie poprzez:

1. Informowanie o przyczynach, objawach i konsekwencjach refluksu żołądkowo-przełykowego.
2. Zachęcanie do regularnych badań kontrolnych, szczególnie w grupach ryzyka
3. Promowanie nawyków żywieniowych, które minimalizują ryzyko oraz wspieranie redukcji nadwagi i otyłości, które są czynnikami ryzyka refluksu.
4. Oferowanie wsparcia dietetycznego dla pacjentów z GERD.
5. Ułatwienie dostępu do terapii i leczenia (leki oraz interwencje chirurgiczne) poprzez zwiększenie dostępności do specjalistycznych konsultacji i badań diagnostycznych.

Pacjenci konsultowani są w Poradni Chirurgii Ogólnej, gdzie ustalany jest plan leczenia, polegający na modyfikacji stylu życia, leczeniu farmakologicznym lub leczeniu chirurgicznym.

Miejski Szpital Zespolony w Olsztynie jest ośrodkiem gdzie wykonuje się operacje anturefluksowe również u pacjentów z otyłością patologiczną i jako jedyny ośrodek w Polsce może zaoferować pacjentom zabieg Nissen Sleeve resection- połączenie procedury anturefluksowej z leczeniem otyłości.

Opracowała mgr inż. Anna Szymska - Dietetyk  Miejskiego Szpitala Zespolonego w Olsztynie

Posłuchaj podcastu "Diagnoza - Chirurgiczne leczenie refluksu żołądkowo-przełykowego" w Radiu Olsztyn z dn. 20.12.2023: https://archiwum.radioolsztyn.pl/broadcast/227